Mogen moslims alcohol drinken? De meeste mensen zullen die vraag met nee beantwoorden. Toch ligt die kwestie genuanceerder dan we denken. Pooyan Tamimi Arab, universitair docent Religiewetenschappen aan de Universiteit Utrecht, geeft antwoord. Hij gaat in op de lange traditie van wijn en wijnconsumptie in de islamitische wereld.
Door zowel islamologen als wijndeskundigen zijn er verschillende publicaties over alcohol, en in het bijzonder wijn, in de islam geschreven. Vrijwel zonder uitzondering leggen zij een verband tussen wijn en het soefisme, een mystieke stroming binnen de islam. De Encyclopedia of Islam bevat zelfs diverse hoofdstukken over dit onderwerp, inclusief een bijdrage over wijn. En ook in Duitse, Franse, Nederlandse en Engelse studies duiken die associaties op. Soefi's gebruiken wijn in hun poëzie als metafoor en middel om dichter bij het Ongeziene te komen. Maar ook is het aannemelijk dat het poëtische dikwijls gepaard ging met het consumeren van echte drank.
Dranktradities in uiteenlopende gebieden, bijvoorbeeld in Marokko, Jordanië, Iran en India, laveren tussen algemeen bekende islamitische verboden en de historische realiteit.
Vooral Iran heeft een van de oudste tradities op het gebied van wijnproductie, stelt een artikel in het Journal of Wine Research. Wijn en wijnbouw waren al een bron van inspiratie voor de 14e eeuwse Perzische dichter Hafez. Zijn geboortestad Shiraz, in het zuiden van Iran, kende een lange traditie van wijnbouw. Pas na de islamitische revolutie kwam daaraan een einde.
In geschriften zoals de Divan van Hafez, die nog steeds populair zijn, geldt wijnconsumptie als een uiting van een kosmopolitische levenshouding én als een praktijk die religieuze autoriteiten uitdaagt en bekritiseert.
Wanneer bedwelmende drank voorkomt in antropologische studies, is dat meestal als een schending van de islamitische wetten, en als iets dat oogluikend wordt toegestaan of als een lokale uitzondering op de regel.
Een voorbeeld daarvan is de Berti-stam in Soedan, waar het drinken van bier is geaccepteerd.
Ook de Poolse Tataren waren niet strikt in de leer. Zij vonden een totaal drankverbod veel te ver gaan.
Andere moslims zien alcoholgebruik als een daad van verzet, zoals Iraanse jongeren in Teheran. De Iraans-Amerikaanse socioloog Asef Bayat beschreef hun gedrag als een mengeling van respect voor het hogere en aanvaarding van het wereldlijke, van geloof en vrijheid, en van het goddelijke en vertier. Maar ook, uiteraard, kan wijnconsumptie gelden als een anti-islamitische daad.
Alcoholgebruik in Europa en Noord-Amerika wordt door antropologen vooral in verband gebracht met cultureel en religieus nationalisme. Noord-Afrikaanse moslims in Frankrijk bijvoorbeeld hebben last van de gedachte dat je 'geen goed Fransman kan zijn zonder wijn te drinken'.
In Nederland speelt iets soortgelijks. Toen de Marokkaanse ondernemer Elou Akhiat in Rotterdam een wijnbar opende, juichte de gratis krant Metro dat initiatief toe als 'integratie'. Twee jaar geleden probeerde een woningbouwcorporatie in Rotterdam een Turkse restauranteigenaar over te halen om alcohol te schenken.
Dit zijn de uitzonderingen die het nieuws halen.
Daarom is het contrast met Iraanse restaurants in Nederland des te opvallender. Hun assortiment kostbare sterke drank staat open en bloot achter de toonbank, waaronder araq sagi, wat letterlijk vertaald 'hondenzweet' betekent. In de islamitische traditie zou dat als dubbel onrein gezien kunnen worden, want het is immers een combinatie zijn van onreine drank en honden.
Ondertussen beschouwen Nederlanders die Iraanse landgenoten als seculier en dus geïntegreerd in de maatschappij. Toch is het een vergissing om de betekenis van het drinken van wijn terug te brengen tot integratiedwang, want moslims kennen lange en glorieuze tradities van wijnconsumptie, van Marrakesh tot Sarajevo tot Delhi.
Bron: Nu.nl en wetenschap.nu
